Iza Jąderek
doktor nauk medycznych, psycholog, psychoterapeutka, seksuolog kliniczna, ekspertka EduAkcji
Pozytywny obraz ciała to umiejętność zaakceptowania i poszanowania własnego ciała niezależnie od jego wyglądu. To gotowość do dbania o nie, zaspokajania jego potrzeb oraz dostrzeganie jego wyjątkowości bez względu na rozmaite niedoskonałości. Pozytywny obraz ciała u nastolatków odgrywa kluczową rolę w budowaniu i podtrzymywaniu ich zdrowia psychicznego i fizycznego. Jest to szczególnie ważne, gdy współczesna kultura popularna narzuca nierealistyczne ideały urody, napędzające młodzież w dążeniu do nieosiągalnych standardów. To z kolei może skłaniać do obniżonej samooceny, wywoływać problemy emocjonalne, trudności komunikacyjne w szkole, a nawet niechęć do nauki. Pozytywny obraz ciała jest zatem swoistym filtrem ochronnym przed negatywnymi wpływami społecznymi i kulturowymi.
Dojrzewanie psychoseksualne to naturalny i istotny etap rozwoju każdej osoby. W tym czasie młodzi ludzie przechodzą intensywne zmiany – zarówno fizyczne, jak i emocjonalne – wpływające na ich samoocenę, relacje z rówieśnikami oraz poczucie tożsamości. Nauczyciele, którzy świadomie podejmują temat dojrzewania, pomagają uczniom lepiej rozumieć swoje ciała, emocje oraz potrzeby, co może znacząco zmniejszyć ich niepewność i lęk przed zmianami.
Brak rzetelnej edukacji w tym temacie wywołuje często poczucie wstydu, dezinformację oraz buduje błędny obraz własnego ciała i seksualności. Młodzi ludzie, którzy nie mają dostępu do wiedzy o dojrzewaniu, częściej szukają odpowiedzi w niesprawdzonych i niepewnych źródłach, na przykład w internecie, gdzie łatwo mogą natrafić na szkodliwe treści.
Czym jest pozytywny obraz ciała?
W okresie dojrzewania młodzi ludzie zaczynają intensywnie porównywać się z innymi i kształtować obraz swojego ciała. Wpływ mediów społecznościowych, popkultury i rówieśników często wywołuje presję i nierealistyczne oczekiwania wobec własnego wyglądu. Jeśli nastolatki nie otrzymają wsparcia w kształtowaniu pozytywnej samooceny, mogą mierzyć się z kompleksami, stresem, mogą pojawić się u nich zaburzenia w odżywianiu lub zaburzenia depresyjne.
Pozytywny obraz ciała to umiejętność zaakceptowania i poszanowania własnego ciała niezależnie od jego wyglądu. To nie oznacza, że trzeba postrzegać swoje ciało jako „idealne”, ale że umie się zadbać o nie, zaspokoić jego potrzeby oraz dostrzegać jego wyjątkowość niezależnie od tego, jak wygląda.
Pozytywny obraz ciała to:
✔ Akceptacja – zrozumienie, że ciało się zmienia i nie musi być „perfekcyjne”, żeby było wartościowe.
✔ Szacunek – dbałość o ciało poprzez zdrowe nawyki, odpoczynek, ruch i odżywianie.
✔ Wdzięczność – dostrzeganie i docenianie tego, co ciało potrafi (że pozwala chodzić, tańczyć czy przytulać bliskich), a nie skupianie się tylko na jego wyglądzie.
✔ Zdrowa samoocena – uniezależnianie swojej wartości od samego wyglądu czy opinii innych.
✔ Świadomość wpływu mediów społecznościowych – umiejętność krytycznego patrzenia na obrazy wyretuszowane w internecie i dostrzeganie różnorodności ciał w rzeczywistości.
Pozytywny obraz ciała pomaga w budowaniu pewności siebie, dobrych relacji z innymi i zdrowia psychicznego. Nie chodzi o to, by zawsze „kochać swoje ciało”, ale żeby traktować je z życzliwością i troską.
Z moich obserwacji wynika, że młodzież najczęściej doświadcza trudności z uniezależnianiem swojej wartości od wyglądu i ze świadomością wpływu mediów społecznościowych na samoocenę.
- Wartość uzależniona od wyglądu
W okresie dojrzewania ciało zmienia się dynamicznie, co sprawia, że młodzi ludzie często porównują się z rówieśnikami i celebrytami. Niska samoocena często wynika z tego, że czują się oceniani przez innych i myślą, że wygląd definiuje ich wartość. - Wpływ social mediów na samoocenę
Wyretuszowane, przerobione obrazy w mediach społecznościowych (Instagram, TikTok) sprawiają, że młode osoby mają zwykle nierealistyczne oczekiwania wobec własnego ciała. Oglądanie przerobionych za pomocą licznych filtrów obrazów, kreujących „idealne” sylwetki może prowadzić do frustracji i niezadowolenia ze swojego wyglądu.
Dziewczęta często odczuwają presję związaną z idealną, szczupłą sylwetką i perfekcyjną urodą. Chłopcy coraz częściej mierzą się z presją posiadania umięśnionej sylwetki i stereotypowego „męskiego” wyglądu.
To właśnie te dwa obszary warto szczególnie wzmacniać – zarówno ze strony rodziców, jak i nauczycieli – uczyć młodych ludzi, że ich wartość to coś więcej niż sam wygląd oraz rozwijać krytyczne myślenie wobec przekazów medialnych.
Dowiedz się, jak zrozumieć proces dojrzewania psychoseksualnego i jego wpływ na codzienne funkcjonowanie uczniów
Weź udział w wyjątkowym szkoleniu online: Nauczyciel wobec dojrzewania psychoseksualnego dzieci i młodzieży.
Pozytywny obraz ciała u nastolatków odgrywa kluczową rolę w budowaniu i podtrzymywaniu ich zdrowia psychicznego i fizycznego. Ponadto, taki obraz ciała działa jak swoisty filtr ochronny przed negatywnymi wpływami społecznymi i kulturowymi – młodzież potrafi krytycznie ocenić te wzorce i nie przyjmować ich jako własne, co sprzyja lepszemu samopoczuciu i zdrowiu psychicznemu. Pozytywny obraz ciała wiąże się z opanowywaniem emocji oraz zdrowszymi nawykami żywieniowymi i aktywnością fizyczną. Osoby akceptujące swoje ciało są bardziej skłonne do podejmowania działań prozdrowotnych, nie kierując się presją społeczną, lecz troską o własny dobrostan.
Z kolei negatywne myślenie o sobie i swoim ciele, porównywanie go z innymi, narzucanie sobie nierealistycznych oczekiwań i nakładanie presji, mogą prowadzić do różnego rodzaju problemów zdrowotnych. Współczesna kultura popularna stwarza nierealistyczne ideały urody, napędzające młodzież w dążeniu do nieosiągalnych standardów. To z kolei może prowadzić do obniżonej samooceny i problemów emocjonalnych, trudności relacyjnych w szkole, niechęci do nauki.
Innymi słowy, kształtowanie pozytywnego obrazu ciała u nastolatków jest niezbędne dla ich zdrowia psychicznego i fizycznego oraz dla budowania odporności na negatywne wpływy kulturowe i społeczne.
Jak nauczyciel może wspierać uczniów w akceptowaniu własnego ciała?
Ważne jest, aby nauczyciele i wszyscy „ważni” w życiu dziecka dorośli byli świadomi, że dojrzewanie przebiega w różnym tempie. Niektóre dzieci rozwijają się szybciej, inne wolniej, a to wszystko jest naturalne i w pełni normatywne. Dzięki odpowiedniej edukacji, wsparciu, uważności nauczyciele mogą pomóc uczniom zrozumieć, że różnorodność w wyglądzie i tempie dojrzewania dotyczy każdego z nas, w każdy wieku i w każdym miejscu na świecie.
Nauczyciele mogą odgrywać kluczową rolę w budowaniu zdrowej samooceny u młodzieży poprzez:
- neutralny język i unikanie wartościowania wyglądu
- niekomentowanie wyglądu uczniów, zarówno w pozytywny, jak i negatywny sposób,
- unikanie stereotypów związanych z płcią (na przykład: „chłopcy są silni”, „dziewczynki są delikatne”),
- rozmowy o różnorodności ciał i akceptacji
- wskazywanie, że nie ma jednego „idealnego” ciała – ludzie mają różne kształty, rozmiary i to jest naturalne,
- podkreślanie, że zmiany w ciele podczas dojrzewania mogą być chwilowe (na przykład: trądzik, nierówne tempo wzrostu),
- edukację na temat wpływu mediów społecznościowych na samoocenę
- rozmawianie o retuszowanych w mediach społecznościowych zdjęciach i nierealistycznych wzorcach piękna,
- wskazywanie, że wartość człowieka nie zależy od jego wyglądu,
- tworzenie bezpiecznej przestrzeni
- reagowanie na body shaming i wyśmiewanie wyglądu przez rówieśników; body shaming to zawstydzanie kogoś z powodu jego wyglądu, wagi, kształtu ciała lub innych cech fizycznych; może przybierać formę komentarzy, żartów, a nawet presji społecznej, zarówno w bezpośrednich relacjach, jak i w internecie,
- wspieranie uczniów w budowaniu pewności siebie i poczucia własnej wartości.
Pozytywny obraz ciała u nastolatków - jak go budować?
Proponuję konkretne działania, oddzielnie dla dziewcząt i chłopców, jakie nauczyciele mogą podjąć w szkole.
Dla dziewcząt:
- rozmowy o zmianach w ciele, takich jak miesiączka czy rozwój piersi, aby znormalizować te procesy,
- podawanie za przykład inspirujących kobiet, które osiągają sukcesy nie ze względu na wygląd, ale dzięki swoim umiejętnościom i pasjom,
- zachęcanie do aktywności fizycznej nie w kontekście „odchudzania”, ale dbania o zdrowie i dobre samopoczucie.
Dla chłopców:
- zwracanie uwagi, że dojrzewanie u każdego przebiega inaczej – niektórzy szybciej rosną, inni wolniej itp., i że to jest naturalne,
- rozmowy o tym, że emocje i wrażliwość są naturalne, a siła nie oznacza braku uczuć,
- uświadamianie, że mutacja głosu, trądzik czy nagłe skoki wzrostu są typowymi elementami dojrzewania i nie trzeba się ich wstydzić.
Dzięki takiemu wsparciu nauczyciele mogą pomóc nastolatkom przejść przez okres dojrzewania spokojnie i bardziej świadomie, bez zbędnego stresu i presji.
Jak to robić w domu? Co rodzice mogą zrobić, żeby pomoc swojemu dziecku kształtować pozytywny obraz ciała?
Unikaj krytyki wyglądu – swojego i innych
Dzieci uczą się przez obserwację. Jeśli rodzic często krytykuje swój wygląd („Jestem za gruba”, „Źle wyglądam w tym ubraniu”) lub wygląd innych osób, dziecko może zacząć myśleć, że wygląd definiuje jego wartość.
Skupiaj się na możliwościach ciała, a nie na jego wyglądzie
Zamiast mówić: „Masz piękne nogi”, warto powiedzieć: „Twoje nogi są silne, pozwalają Ci biegać, tańczyć, skakać”. To pomaga dziecku dostrzegać wartość swojego ciała poza wyglądem.
Zachęcaj do zdrowego stylu życia, ale bez presji na wygląd
Dieta i aktywność fizyczna powinny być przedstawiane jako sposób dbania o zdrowie i dobre samopoczucie, a nie jako środek do osiągnięcia „idealnej sylwetki”. Unikaj mówienia: „Nie jedz tego, bo przytyjesz” – lepiej powiedzieć: „Jedzenie różnych produktów daje nam energię i siłę”.
Nie komentuj wyglądu ciała dziecka w sposób oceniający
Nawet pozornie niewinne komentarze mogą być źródłem kompleksów („Robisz się coraz szczuplejsza!”). Zamiast tego warto pytać, jak się czuje, jak dba o siebie, co lubi w swoim ciele.
Buduj pewność siebie dziecka poza wyglądem
Warto chwalić dziecko za jego umiejętności, zaangażowanie, wysiłek i cechy charakteru: „Jesteś bardzo kreatywna”, „Świetnie rozwiązujesz problemy”, „Masz dobre serce”. Podkreślamy w ten sposób, że wartość człowieka nie sprowadza się tylko do wyglądu.
Daj przykład zdrowej relacji ze swoim ciałem
Jeśli rodzic akceptuje swoje ciało, dba o nie sumiennie i nie koncentruje się na swoich „niedoskonałościach”, dziecko uczy się tego samego.
Akceptuj emocje dziecka związane z ciałem
Jeśli nastolatek mówi, że czuje się źle ze swoim wyglądem, nie mów: „Nie przesadzaj, wyglądasz świetnie!”. Lepiej dopytać: „Co sprawia, że tak się czujesz?” i pomóc mu zobaczyć szerszy kontekst, na przykład wpływ porównań czy zmiany, które zachodzą w ciele podczas dojrzewania.
Rozmawiaj o różnorodności wyglądu i ciał
Pokazuj dziecku, że piękno nie ma jednej definicji. Oglądajcie razem filmy, książki, konta w mediach społecznościowych, które promują ciałopozytywność i różne wzorce urody.
Dzięki takim działaniom dorośli mogą pomóc dzieciom i nastolatkom budować dobrą relację ze swoim ciałem, zdrową samoocenę i pewność siebie.
Podziel się ze znajomymi
