Fentanyl i inne opioidy – realny problem. Perspektywa praktyka

Czarny rynek opioidów w Polsce stanowi poważny problem. Handel fentanylem i innymi opioidami, jest trudny do kontrolowania, ale nie niemożliwy. W połowie maja br. „Gazeta Prawna” opublikowała materiał o handlu narkotykami w sieci. Na największej grupie w komunikatorze Telegram od tego czasu przybyło 19 tysięcy wpisów! Bez problemu możemy wyszukać dilera, który w swojej ofercie ma również fentanyl. Nawet jednak handlujący opiatem diler ostrzega by być ostrożnym. W ciągu ostatniego tylko miesiąca na jednej tylko grupie ogłoszeń o sprzedaży fentanylu pojawiło się ich ponad 170.

W ostatnich miesiącach sporo mówi się o dużej dostępności syntetycznych opiodów, media donoszą o przypadkach śmierci osób po zażyciu fentanylu lub leku oksykodon. W gabinetach terapeutów uzależnień coraz częściej słyszymy o eksperymentach młodych ludzi z silnymi lekami przeciwbólowymi. Leki opioidowe są znane od dawna, ale obecny „renesans” ich używania szczególnie przez nastolatków, to zjawisko bardzo niepokojące.

Mimo, że z perspektywy policji problem może wydawać się marginalny, to nie można czekać z profilaktyką. To co dzieje się w USA i przenosi się na Europę Zachodnią sugeruje, że może się równie dobrze rozwinąć w Polsce. W USA zaobserwowano wzrost liczby zgonów, do których doprowadziło przedawkowanie opioidów, głównie fentanylu. W 2022 r. z tego powodu życie straciło 73 838 osób. W Polsce w 2022 roku zmarły podobno 22 osoby, natomiast wartość sprzedaży opiodów w naszym kraju w ciągu ostatnich lat wzrosła o ponad 250 procent.

Warto wiedzieć, że mimo, iż najgłośniej mówi się obecnie o fantanylu i oksykodonie to mamy na rynku już niemal 300 produktów opiodowych. Są to substancje pochodzenia naturalnego (kodeina, morfina), półsyntetyczne (heroina, oksykodon) oraz syntetyczne (tramadol, metadon, loperamid i fentanyl). Są to leki stosowane w leczeniu bólu od umiarkowanego do dużego i wykazują także działanie uspokajające. Poprawiają jakość życia pacjentów z chorobami nowotworowymi, zwyrodnieniowymi stawów, bólami porodowymi, bólami przewlekłymi czy po zabiegach chirurgicznych i urazach kręgosłupa.

Opioidy są bardzo skuteczne, ale niestety silnie uzależniają. Po ich odstawieniu lub nawet zmniejszeniu dawki może wystąpić głód substancji, objawiający się silną potrzebą kontynuacji zażywania, co może prowadzić do przedawkowania i śmierci. Dodatkowo, organizm szybko rozwija tolerancję, co wymaga stosowania coraz większych i częstszych dawek, aby uzyskać ten sam efekt terapeutyczny.

Tramal

Lek stosowany jest w leczeniu bólu u pacjentów o silnym lub umiarkowanym natężeniu. Lek należy stosować ściśle według wskazań lekarza. Substancją czynną leku jest tramadol w postaci chlorowodorku. Jest on klasyfikowany jako lek opioidowy. Oddziałuje na ośrodkowy układ nerwowy, a jego przeciwbólowe właściwości wynikają z hamowania wychwytu zwrotnego noradrenaliny na poziomie neuronalnym oraz zwiększenia uwalniania serotoniny. W porównaniu z morfiną jest to lek słabszy od 1/10 do 1/6 natężenia. Mimo że jest on lekiem, to uzależnia tak samo szybko jak każdy narkotyk. Osoby uzależnione często przyjmują większe niż zalecana dawka, tym samym narażają się na działanie skutków ubocznych. Nadużywanie leku może doprowadzić do zaburzeń krążenia, śpiączki, a także do psychoz.

Oksykodon

Oksykodon jest również lekiem z grupy opioidów, a więc należy do leków przeciwbólowych o działaniu narkotycznym.  W porównaniu z morfiną jest to lek 1,5-2 razy od niej silniejszy. U osób otrzymujących długotrwale opioidy nagłe zaprzestanie podawania może prowadzić do wystąpienia zespołu abstnencyjnego. Oksykodon może również silnie upośledzać sprawność psychomotoryczną, w związku z tym nie należy podczas jego stosowania prowadzić pojazdów ani obsługiwać urządzeń mechanicznych w ruchu.

Fentanyl

Fentanyl jest syntetycznym lekiem opioidowym o silnym działaniu przeciwbólowym. Wykorzystywany jest w anestezjologii, a także w leczeniu przewlekłego i ostrego bólu. Fentanyl jest lekiem 50-100 razy silniejszym od morfiny. Podobnie jak heroina, morfina i inne leki opioidowe, fentanyl działa poprzez wiązanie się z receptorami opioidowymi organizmu, które znajdują się w obszarach mózgu kontrolujących ból i emocje. Niestety daje silniejszy efekt na tych receptorach i szybciej rozpuszcza się w komórkach tłuszczowych. Przy systematycznym podawaniu mózg przystosowuje się do leku, zmniejszając jego wrażliwość, przez co trudno jest odczuwać przyjemność z czegokolwiek poza narkotykiem. Kiedy ludzie popadają w uzależnienie, ich życie przejmuje poszukiwanie i zażywanie narkotyków. Doznania przyjemne, takie jak błogostan i ekstremalne szczęście, po krótkim czasie prowadzą do konsekwencji takich jak: dezorientacja, utrata przytomności czy problemy z oddychaniem.

Do przedawkowania fentanylu dochodzi, gdy lek wywołuje poważne działania niepożądane i objawy zagrażające życiu. Kiedy ludzie przedawkują fentanyl, ich oddech ulega spowolnieniu lub nawet zatrzymaniu. Może nastąpić skurcz krtani a mięśnie międzyżebrowe ulegają stagnacji, co przez lekarzy nazywane jest „drewnianą klatką”. Może to zmniejszyć ilość tlenu docierającą do mózgu, co jest stanem zwanym niedotlenieniem. Niedotlenienie może prowadzić do śpiączki i trwałego uszkodzenia mózgu, a nawet śmierci.

Czasem dorośli: rodzice, opiekunowie, wychowawcy czy nauczyciele potrzebują zimnego prysznica, aby pamiętać, że problem jest tuż za rogiem.

Z reguły w państwach, których szczególnie dotyczy problem narkotyków, działania skupiają się na ograniczeniu podaży, czyli m.in. na walce z przestępczością narkotykową.  Proponowany przez MZ system monitorowania przepisywania opiodów, aby zapobiegać nadużyciom i nielegalnemu dystrybucji, też jest oczywiście działaniem prewencyjnym.

Warto jednak zastanowić się nad popytem i jego przyczynami. Dlaczego syntetyczne opioidy zyskują taką popularność?  Może są bardzo skuteczne w leczeniu bólu? Może są tańsze  w produkcji? Może działają szybciej? Może dają wyjątkowe doznania? Dlaczego młodzi ludzie szukają dostępu do opioidów? Co sprawia im tak silny ból (fizyczny/psychiczny), że pragną go uśmierzyć, ryzykując swoim zdrowiem i życiem? To pytania do otwartej dyskusji, do której Państwa zachęcam.

Źródło: National Institute on Drug Abuse USA

Źródło: https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/kraj/artykuly/9513812,nikt-sie-nie-ludzi-ze-mlodziez-ma-dzis-narkotyki-na-wyciagniecie-rek.html

Źródło: www.medicover.pl

Źródło: XI Ogólnopolska Konferencja Uzależnienia – Polityka, Nauka i Praktyka, 17-19 czerwca 2024