Zakodowane zabawy w okresie adaptacji

W cyklu „Wakacyjny dyżur w przedszkolu” kontynuujemy temat kodowania, które tym razem wplatamy w plan adaptacji przedszkolaków. Tak jak kodować można wszędzie, tak elementy kodowania możemy wykorzystywać w wielu przedszkolnych sytuacjach. Oczywiście w tym przypadku nie będą to aktywności typowe przy tworzeniu programu, na nie przyjdzie czas potem, gdy dzieci już będą zaaklimatyzowane i starsze. Śmiało możemy jednak wprowadzić zabawy, które nawiązują do umiejętności charakterystycznych dla nauki kodowania i mogą stanowić do niej naturalne wprowadzenie. Przydadzą się też później jako przerywniki w zajęciach lub jako krótkie zabawy – w czasie oczekiwania na posiłek czy zajęcia dodatkowe.

W pierwszych tygodniach pobytu dzieci w przedszkolu dobrze sprawdzają się krótkie zabawy wzbogacone ruchem, nie wymagające długich przygotowań i dostępu do specjalistycznego sprzętu. Dzieci nie wytrzymają długo podczas jednej zabawy, mogą na początku mieć też problem ze zrozumieniem reguł w bardziej skomplikowanych aktywnościach. Dobrze sprawdzają się zabawy mające na celu wzajemne poznanie się i integrację grupy. Czy w początkowym okresie pobytu w przedszkolu można wprowadzać „zakodowane” zabawy? Na pewno nie będą to aktywności typowe przy tworzeniu programu (czy to w aplikacjach, czy w wersji offline za pomocą na przykład strzałek kierunkowych). Na takie aktywności przyjdzie pora za jakiś czas, kiedy dzieci zaaklimatyzują się już w przedszkolu i gotowe będą do dłuższego skupienia uwagi na danym działaniu. Śmiało możemy jednak wprowadzić zabawy, które nawiązują do umiejętności charakterystycznych dla nauki kodowania i mogą stanowić do niej naturalne wprowadzenie. Przydadzą się też w późniejszych okresach jako przerywniki zajęć lub w krótkich zabawach – w czasie oczekiwania na posiłek, zajęcia dodatkowe itp. Przy takich zabawach będziemy bazować na prostych narzędziach – kubkach/klockach, kolorach i symbolach graficznych (wszystkie potrzebne elementy można szybko przygotować i łatwo sprzątnąć po skończonej zabawie). Przydatne będą także obrazki, łatwe w odbiorze dla dziecka, które nie będą zawierały zbyt wielu elementów. Celem zabaw będzie integracja grupy, rozwój logicznego myślenia, rozwijanie motoryki i przygotowanie do późniejszej nauki kodowania.

Krótka zabawa – nauczyciel pokazuje wybraną pozycję, w której zatrzymuje się bez ruchu na kilka sekund. Unosi na przykład lewą rękę i prawą nogę, a dzieci naśladują nauczyciela, stają się jego cieniem i wytrzymują w takiej pozycji aż do momentu, kiedy nauczyciel zmieni ją na inną. Nauczyciel może też naśladować wybrane zwierzę, a dzieci – jak jego cienie – postarają się odwzorować sposób poruszania się nauczyciela. Za każdym razem spróbują też zgadnąć, jakie zwierzę naśladuje nauczyciel. Po kilku próbach można spróbować zmiany, rolę nauczyciela przejmie chętne dziecko.

Do przeprowadzenia zaproponowanej zabawy potrzebne będą koła i kubki w minimum trzech kolorach. Dzieci siadają w linii, każde dziecko dostaje trzy kubki (w późniejszym czasie kubków może być więcej). Każde z dzieci ma takie same kolory kubków. Nauczyciel dysponuje kołami w trzech kolorach (jeśli używamy więcej kubków niż trzy, to analogicznie kół również będzie więcej). Nauczyciel układa koła jedno nad drugim. Prosi dzieci o zbudowanie trzykubkowej wieży z zachowaniem układu kolorów użytych przez nauczyciela na kołach. Dzieci starają się tak zbudować wieżę, żeby się nie przewróciła.

W tej zabawie nauczyciel chowa w różnych miejscach kolorowe kubki, klocki (przedmioty, z których można tworzyć różnorodne konstrukcje). Dzieci szukają ukrytych elementów kierując się wskazówkami nauczyciela. Nauczyciel mówi: zimno, zimniej, mróz, ciepło, cieplej, gorąco. Im wyższa temperatura, tym dzieci są bliżej celu. Po odszukaniu wszystkich kubków/klocków dzieci w małych zespołach lub całą grupą (w zależności od liczebności grupy, reakcji dzieci na przygotowywane zadania czy czasu, w którym będzie wprowadzana zabawa) utworzą dowolne konstrukcje przestrzenne. Po wykonaniu pracy chętne dzieci opowiadają o tym, w co udało się zamienić uzbierane kubki/klocki. Można umówić się z dziećmi również, że z uzbieranych kubków zbudują jak najwyższą wieżę, która nie przewróci się przez czas trwania wybranej przedszkolnej piosenki.

Do przeprowadzenia zabawy potrzebne będą kartki i kubki w trzech kolorach (po jednym komplecie dla każdego dziecka plus jeden komplet dla nauczyciela). Kolory kubków i kartek mogą być takie same. Dzieci siadają w kręgu, rozkładają przed sobą kolorowe kartki (w dowolny sposób), ustawiają też kubki. Nauczyciel tłumaczy dzieciom, na czym będzie polegała zabawa. Wypowiada komendę, na przykład czerwony na zielony. Będzie to znaczyło, że trzeba wziąć czerwony kubek i postawić go na zieloną kartkę. Na początku nauczyciel, wypowiadając kolory w prawidłowy sposób, wykonuje ćwiczenie razem z przedszkolakami. W pewnym momencie może zrobić „zmyłkę” i wziąć inny kolor kubka niż ten wypowiedziany lub pomylić kolor kartki (tak, żeby sprawdzić czujność dzieci, wprowadzić też do zabawy odrobinę śmiechu). Wcześniej może powiedzieć dzieciom, żeby bardzo uważały i kierowały się komunikatem słownym, a nie tym, co robi nauczyciel.

Nauczyciel zaprasza dzieci do wspólnego ułożenia wesołego kolorowego pociągu. Na początku zabawy zastanawia się wspólnie z dziećmi, jak wygląda pociąg, z jakich elementów się składa, czym jest lokomotywa, a co to są wagony. Dzieci mogą stworzyć pociąg, ustawiając się jedno za drugim i poruszając po przedszkolnej sali w rytm muzyki. W następnym kroku dzieci siadają na dywanie, a nauczyciel kładzie przed nimi obrazek z lokomotywą i wagonem z wesołymi dziećmi. Następnie dokłada jeden wybrany wagon z kolorowymi kulami (losowy). Pokazuje dzieciom pozostałe wagony i prosi o ich dołączenie w taki sposób, żeby kolor kuli znajdującej się na tyle wagonu był taki sam, jak kolor kuli znajdującej się z przodu wagonu, który będzie do niego dołączony (na zasadach zbliżonych do domino). Nauczyciel prosi dzieci, żeby postarały się dołożyć wszystkie przygotowane wagony. Następnie zabawę przeprowadzamy na stojąco, wtedy jedno dziecko otrzymuje lokomotywę i będzie poruszało się jako pierwsze. Do niego dołączają dzieci z wagonikami przy zachowaniu właściwego kolorystycznego połączenia kul. Możemy powtórzyć zabawę jeszcze kilka razy, zmieniając za każdym razem lokomotywę i rozdając dzieciom inne wagoniki.

Nauczyciel prosi dzieci o dobranie się w pary. Jedna osoba z pary zostaje robotem, druga programistą robotów. Programista wydaje swojemu robotowi rozkazy, na przykład: zrób krok do przodu, podskocz, powiedz coś w języku robotów itp. Po wydaniu kilku komend dzieci zamieniają się rolami. Osoba, która „programowała” staje się robotem, a dziecko-robot staje się wydającym komendy. W wersji bardziej zaawansowanej ustalane są trzy gesty lub symbole, przy pomocy których jedno z dzieci w parze będzie „programowało” drugie dziecko, czyli tytułowego robota. Jak te gesty mogą wyglądać w praktyce? Przykładowo: ręka podniesiona do góry to podskok, ręka opuszczona wzdłuż tułowia to przykucnięcie, klaśnięcie to obrót wokół własnej osi. Po wydaniu kilku komend, podobnie jak w wersji podstawowej, następuje zamiana ról.

Dzieci siadają w kole. Każde dziecko otrzymuje kubki w trzech kolorach, na przykład zielonym, pomarańczowym i czerwonym. Kubki będą potrzebne jako wskazanie, czy wypowiedziane przez nauczyciela zdanie jest prawdą czy fałszem. Kolor zielony będzie oznaczał, że zdanie jest prawdziwe, kolor czerwony, że zdanie jest fałszywe. Jeśli dziecko nie zna odpowiedzi, może wskazać kolor pomarańczowy. Nauczyciel odczytuje zdania, a dzieci podnoszą kubek w odpowiednim kolorze.

Kilka przykładowych zdań:

• Trawa jest niebieska.
• Po zimie przychodzi wiosna.
• Jabłko jest owocem.
• W przedszkolu mamy stały rytm dnia.
• Statek lata.
• Dobrze mieć przyjaciół.
• Jeśli mamy problem, możemy poprosić nauczyciela o pomoc.
• Nie można przechodzić na drugą stronę ulicy na czerwonym świetle.
• Warto chodzić na spacery.
• Całe lato pada śnieg.
• Jeśli ktoś potrzebuje pomocy, należy mu pomóc lub wezwać pomoc.
• Warto spróbować nowych dań. Może je polubimy.

Zaproponowana aktywność łączy zabawę ruchową z odczytywaniem symboli, a także reagowaniem na nie zgodnie z określonym kodem. Nauczyciel pokazuje dzieciom trzy kartki, na których narysowane są piłki. Pyta dzieci, czy każda z piłek jest taka sama (piłki różnią się wielkością). Wspólnie z dziećmi układa piłki od najmniejszej do największej. Nauczyciel proponuje dzieciom zabawę ruchową, w której wychowankowie zamienią się w skaczące piłki. Piłki mogą skakać niżej lub wyżej. Dzieci wykonują kilka próbnych skoków. Nauczyciel pokazuje najmniejszą piłkę i mówi, że ta piłka będzie skakała najniżej. W kolejnym kroku pokazuje średnią piłkę i mówi, że ta piłka będzie skakała wyżej niż poprzednia. Analogicznie pokazuje największą piłkę i mówi, że ta piłka będzie skakała najwyżej. Nauczyciel pokazuje losową piłkę, dzieci skaczą na odpowiednią wysokość. Zabawę powtarzamy kilkakrotnie. Nauczyciel pyta dzieci, czy któreś z nich chce być osobą, która pokazuje piłki, czyli decyduje o tym, jak wysoko będziemy skakać. Chętne dzieci prowadzą zabawę, a nauczyciel dołącza do dzieci w roli „zaprogramowanej” piłki.

Do przygotowania zabawy potrzebna będzie duża chusta lub lekki koc. Nauczyciel zaprasza dzieci do wspólnej zabawy. Siadają w kole, nauczyciel tłumaczy, że za chwilę wszyscy zasłonią oczy dłońmi, a jedna osoba otrzyma „kod niewidoczności”, czyli zostanie przykryta chustą lub lekkim kocem. Po odsłonięciu oczu dzieci próbują podać imię dziecka, które otrzymało „kod niewidoczności”. Zabawę kilkakrotnie powtarzamy, utrwalając tym samym imiona kolegów i koleżanek.

Zaczynając „zakodowaną” przygodę już od początkowych przedszkolnych dni, łatwiej nam będzie kontynuować ją w późniejszym okresie, kiedy wprowadzimy bardziej rozbudowane aktywności i poszczególne pojęcia programistyczne. Wybierając poszczególne zabawy pamiętajmy, że zawsze możemy je zmodyfikować pod kątem naszych potrzeb. Obserwujmy, jak dzieci na nie reagują i dopasowujmy zasady i liczbę powtórzeń do aktualnej sytuacji.