Agnieszka Kuźba
nauczycielka przedszkola, doradczyni w zakresie edukacji naturalnej, ekspertka EduAkcji
Choć inicjatorami dialogu mogą być rodzice, to na nauczycielach spoczywa podstawowa odpowiedzialność za nawiązywanie i utrzymywanie relacji umożliwiających współpracę oraz współtworzenie życia i pracy w placówkach. Tworząc zręby planu współpracy z rodzicami, musimy mieć świadomość, że system wartości rodziców w zakresie edukacji dzieci jest często inny niż ten deklarowany w placówkach oświatowych. Poznanie tych wartości przez nauczycieli pozwala na interpretację celów i strategii w rodzinnym wychowaniu dziecka.
Nauczycieli i rodziców od dawna postrzega się jako przeciwstawne strony w procesie wychowania dziecka, z rozbieżnymi wobec wychowanków celami i pragnieniami. Pytanie kto jest ważniejszy dla rozwoju dziecka i młodego człowieka nurtuje wielu pedagogów, psychologów, a nawet filozofów. Narzekamy wspólnie na system edukacji, ograniczający rodzicom uczestnictwo w procesie rozwoju, a dla edukatorów będący jak dystrybucja wytworzonej przez kogoś oliwy, którą dzieci, uczniowie wypełnią się jak bezwolne, puste naczynia.
Liczne odkrycia naukowców sprawiły, że ten stereotypowy obraz gwałtownie się odmienił. Dzieci są aktywnymi, samodzielnymi konstruktorami wiedzy, więc w układzie nauczyciel – rodzic – uczeń wszyscy uczą się od siebie wzajemnie.
Rozważania na temat współpracy między placówkami oświatowymi a rodzicami mają długą historię. Występują również rozbieżności natury prawnej oraz organizacyjnej dotyczące współpracy z rodzicami. Na pierwszy plan wysuwa się prawo rodziców do wyboru formy edukacji dla swoich dzieci (nauczanie publiczne, prywatne, nauczanie w domu), a także aktywny udział rodziców w decydowaniu o zakresie edukacji publicznej.
Współpraca z rodzicami to znacząca część filozofii placówki edukacyjnej, jej misji i wizji, ale chyba również roli i miejsca w niej rodziców? O tym, że współpraca z rodzicami jest żywotnym zadaniem placówek przedszkolnych i szkół, świadczą liczne badania, w których odnotowuje się, że efektywność placówki, nauczyciela, szkoły oraz rozwój i powodzenie dzieci zależą w znacznym stopniu od jakości współpracy i relacji przedszkola czy szkoły z rodzicami.
Tworząc zręby planu współpracy z rodzicami, musimy mieć świadomość, że system wartości rodziców w zakresie edukacji dzieci jest często odmienny od tego propagowanego w placówkach oświatowych. Poznanie tych wartości przez nauczycieli pozwala na interpretację celów i strategii w rodzinnym wychowaniu dziecka. Znajomość i wzajemna akceptacja systemu wartości placówki i domu zmniejszają niepewność rodziców co do ich oddziaływania i pozwalają im skutecznie kierować rozwojem dziecka w różnych rodzinnych sytuacjach życiowych. Zapewnienie poszanowania dla różnorodności funkcjonowania rodziny i jej wartości oraz uwzględnianie sprzecznych interesów możliwe jest tylko wtedy, gdy potrafimy stworzyć i chronić otwartą przestrzeń do rozmowy, dialogu i współpracy. Taki otwarty dialog z rodzicami polega na poszanowaniu sfery prywatnej rodziny, jej kultury, tożsamości, języka, światopoglądu, wartości, przekonań, postaw, zwyczajów i praktyk.
Należy podkreślić, że choć inicjatorami dialogu mogą być rodzice, to na nauczycielach spoczywa podstawowa odpowiedzialność za nawiązywanie i utrzymywanie relacji umożliwiających współpracę oraz współtworzenie życia i w placówkach. Podstawowym „medium”, pomagającym w nawiązaniu prawidłowej relacji między dzieckiem, rodzicem a wychowawcą jest nie tylko ciepło emocjonalne, ale także jasno postawiony i wyrażony zakres oczekiwań wobec dziecka – ucznia, przynajmniej merytorycznie zbieżny z oczekiwaniami rodziców.
Etyka równości dialogu polega najogólniej na tym, że –zamiast poszukiwać tzw. dziury w całym czy ostatniego, decydującego słowa strony współpracują, porozumienie bowiem jest tym, co stanowi o jakości współpracy. Ważne jest, aby ekspert edukacyjny – nauczyciel „zrezygnował” z uprzywilejowanej powagą swego urzędu pozycji i skoncentrował się na podejmowaniu wspólnie z rodzicami skutecznych działań na rzecz rozwoju dziecka – ucznia.
Rodzice przede wszystkim chcą mieć poczucie, że ich dziecko jest akceptowane i rozumiane, chcą również być wysłuchani i docenieni. Nauczyciele także oczekują akceptacji i szacunku ze strony rodziców i dzieci, pragną na partnerskich zasadach zapewnić sobie informacje zwrotne, będące owocem współpracy. Badania pokazują, że im więcej rodziców i nauczycieli wymienia się istotnymi informacjami o wychowanku, tym lepiej będą zorientowani, jak wspomóc dziecko w rozwoju.
Komunikacja dwukierunkowa
Znane formy dobrej komunikacji dwukierunkowej obejmują: kontakt osobisty, w tym spotkania, uroczystości, wycieczki oraz gazetki internetowe dla rodziców, noce z tematyką przewodnią, wizyty domowe (w stosownych przypadkach) oraz roczne kalendarze współpracy i wydarzeń w placówce, artykuły w lokalnych gazetach, coroczne święto Dziadków lub „specjalnych gości”, strona internetowa placówki, grupy na Facebooku, warsztaty dla rodziców, komunikaty – wszystko z uwzględnieniem zaangażowania zarówno Matek, jak i Ojców.
Rozszerzenie skutecznej komunikacji w relacji szkoła – dom stało się ostatnio bardziej złożone wraz z dynamicznymi zmianami społecznymi oraz pandemią. Ogromne zróżnicowanie wśród rodzin sprawia, że nie można wyodrębnić jakiejś metody komunikacji uznanej za nowoczesną, która dotarłaby ze skutecznym przesłaniem do wszystkich domów. Istotne jest, aby różnorodne strategie, dostosowane do potrzeb poszczególnych rodzin i ich harmonogramów życia, zostały włączone do ogólnego planu.
Strategia współpracy z rodzicami
Skuteczna strategia współpracy z rodzicami charakteryzuje się określonymi cechami.
Początek: to nauczyciele powinni zainicjować kontakt, gdy tylko dowiedzą się, którzy wychowankowie znajdą się w ich oddziałach w danym roku szkolnym. Kontakt może nastąpić poprzez wstępną rozmowę telefoniczną czy list, przedstawienie się rodzicom i ustalenie wzajemnych oczekiwań.
Terminowość: dorośli powinni nawiązywać kontakt wkrótce po zidentyfikowaniu problemu, aby szybciej udało się znaleźć rozwiązanie. Odwlekanie kontaktu może przysporzyć nowych problemów, być może z powodu frustracji zaangażowanych osób.
Spójność i częstotliwość: rodzice chcą informacji zwrotnych na temat tego, jak ich dzieci radzą sobie z zadaniami domowymi, lecz codzienne szczegółowe informacje mogą sprawiać wrażenie natłoku.
Trwałość: rodzice i nauczyciele chcą się przekonać, że druga strona faktycznie zrobi to, co obiecała.
Przejrzystość i użyteczność komunikacji: rodzice i nauczyciele powinni mieć dostęp do informacji w formie i za pomocą języka, który jest dla nich zrozumiały. Przesadnie naukowy czy zbyt potoczny styl utrudnia komunikację.
Zrób niespodziankę rodzicom
Rodzice nie są przyzwyczajeni do otrzymywania od nauczycieli pozytywnych komentarzy na temat ich dzieci, zwłaszcza w rozmowie telefonicznej. Wyobraź sobie, co czułbyś jako rodzic, gdyby skontaktował się z tobą nauczyciel lub dyrektor placówki i powiedział, że Twój syn lub córka dobrze radzi sobie w szkole lub że Twoje dziecko przezwyciężyło problem z nauką bądź zachowaniem. Kiedy dzwonisz, aby podzielić się pozytywnymi informacjami z rodzicami, bądź przygotowany na to, że będą zaskoczeni – mile zaskoczeni.
To działa też w drugą stronę! Jeśli rodzic zadzwoni do nauczyciela czy dyrektora i opowie mu, jak wychowanek cieszył się ze swojej aktywności w danej placówce oświatowej, jak go „wciągnęła”, ile się dowiedział i jakie ma szerokie plany – u nauczyciela z pewnością wzrośnie motywacja do pracy. Badania pokazują, że współpraca między szkołą a domem pogłębia się dzięki spersonalizowanemu, pozytywnemu kontaktowi telefonicznemu między nauczycielami a rodzicami. Pamiętaj, że kiedy telefon z placówki i do placówki przekazuje dobre wieści, atmosfera między domem a szkołą poprawia się. Kiedy więc masz dobrą wiadomość do przekazania, po co czekać? Zadzwoń i nawiąż pozytywną, partnerską relację rodzic – nauczyciel, nauczyciel – dom.
Współpraca w organizowaniu i wspieraniu procesów rozwoju wychowanków nie polega na udowadnianiu kto ma rację czy ograniczaniu autonomii nauczycieli i rodziców, ale na „tym czymś ekstra w edukacji” – ujednolicaniu podejścia do edukacji, otwartości programu nauczania na sugestie rodzin oraz demokratycznym pluralizmie. Jest to zjawisko dynamiczne, w którym pełna zaangażowania praca z wychowankami budzi zainteresowanie i chęć współpracy ze strony rodziców. Ich integracja z placówką na zasadzie współorganizowania procesów edukacyjnych bardzo pozytywnie wpływa na nauczycieli, którzy wkładają w swoją pracę jeszcze więcej wysiłku, silniej przyciągając w ten sposób rodziców. Jest to rodzaj cyklu, który pozytywnie wpływa na wszystkich zaangażowanych.
Podziel się ze znajomymi
