Wakacyjne kodowanie w przedszkolu

W cyklu „Wakacyjny dyżur w przedszkolu” zapraszamy do kodowania. Kodować można wszędzie, a elementy kodowania włączać także do programu wakacyjnych zabaw. Pamiętajmy tylko, że w tym okresie grupy przedszkolne nie są zawsze grupami jednorodnymi wiekowo, do przedszkolnych oddziałów dołączają też dzieci na co dzień uczęszczające do innych placówek. Zaproponowane zabawy powinny to uwzględniać. Mimo wszystko warto spróbować, gdyż bez specjalistycznych narzędzi, doświadczenia programistycznego i długich przygotowań możemy zaproponować przedszkolakom angażującą, wartościową „zakodowaną” wakacyjną przygodę. Kto wie… może to ona – dla niektórych – będzie początkiem rozwijania programistycznych umiejętności?

Okres wakacyjny w przedszkolu różni się od pozostałych okresów. Często tworzone grupy nie są grupami jednorodnymi wiekowo, do przedszkolnych oddziałów dołączają też dzieci na co dzień uczęszczające do innych placówek. Zaproponowane zabawy powinny to uwzględniać. Musimy pamiętać też o tym, że dzieci, które dołączyły do wakacyjnego dyżuru mogły wcześniej nie mieć zajęć zawierających elementy kodowania, dlatego proponując aktywności, w których pojawią się elementy tworzenia programu należy zacząć od wyjaśnienia podstawowych zasad. Pokazać, w jaki sposób będziemy tworzyć kod, wytłumaczyć znaczenie poszczególnych symboli. Obserwując działania dzieci warto na bieżąco modyfikować zaproponowane aktywności, tak aby maksymalnie dopasować je do możliwości i potrzeb naszych wychowanków.

Dzieci w wieku przedszkolnym potrzebują przede wszystkim dużo ruchu i zabawy. Warto wykorzystać ciepły letni czas na pobyt na świeżym powietrzu i aktywności plenerowe. Znaczną ich część powinny stanowić zabawy swobodne, według pomysłów i potrzeb dzieci. Możemy też zaproponować zabawy kierowane. Warto, żeby wybrane aktywności zawierały elementy kodowania takie jak: odszyfrowywanie podanych informacji, poruszanie się zgodnie z podaną instrukcją, odczytywanie kodu, tworzenie wzorów na kratownicy lub układanie elementów na podstawie podanych warunków. Przedstawiam propozycję z trzema bohaterami, którzy wybiorą się na wycieczkę do trzech zupełnie różnych miejsc. Dzieci pracować będą zespołowo. Każdy zespół będzie podążał tropem jednego z bohaterów, zbierając różne informacje. Dzięki temu powinny odgadnąć, jakie miejsce wybrał na wycieczkę ich bohater.

• Pierwszą wskazówkę otrzymają dzieci po odszyfrowaniu informacji opisujących miejsce wybrane przez naszego bohatera na wycieczkę. Każdy zespół otrzyma „rebus”, który będzie pierwszą podpowiedzią co do poszukiwanego miejsca. Pierwsza wskazówka nie będzie jednak na tyle dokładna, że pozwoli od razu ustalić wybrane miejsce, zostawi pewne niedopowiedzenia. Dopiero w połączeniu z drugą wskazówką i utworzonym obrazkiem wskaże, gdzie na wycieczkę wybrali się nasi bohaterowie. Jak może wyglądać przykładowy „rebus”? Może zawierać na przykład: przekreśloną grafikę z wodą (wykluczamy morze/jezioro), przekreśloną szyszkę (wykluczamy las) lub przeciwnie mogą to być ilustracje drzew, które zarówno można spotkać w lesie, jak i w górach.
• Drugą wskazówką będą przedmioty zabrane przez naszych bohaterów na wycieczkę. Dzieci poszukają ilustracji, które wcześniej zostaną przez nauczyciela ukryte w przedszkolnym ogródku (na przedszkolnym placu zabaw). Przedmioty powinny być na tyle łatwo ukryte, żeby można było je odnaleźć w przeciągu kilku – kilkunastu minut i jednocześnie na tyle trudno, żeby nie rzucały się od razu w oczy. Z przygotowanych poniżej obrazków wybieramy po trzy dla każdej grupy, na przykład: strój kąpielowy, słomiany kapelusz i krem do opalania (grupa, której bohater wybierze się nad morze), skarpety, buty sportowe, aparat fotograficzny (grupa, której bohater wybierze się w góry), kompas, notatnik z opisem grzybów, kosmetyki przeciw kleszczom (grupa, której bohater wybierze się do lasu). Ilustracje każdego z zespołów będą miały umieszczony na rewersie inny symbol, na przykład inną figurę geometryczną. Zespół otrzyma informację, z którym symbolem obrazki powinien odszukać. Dzieci z różnych grup mogą sobie wzajemnie pomagać i przekazywać znalezione ilustracje w sytuacji, w której oznaczone są symbolem należącym do innej drużyny.

• Do otrzymania ostatniej podpowiedzi dzieci muszą się wcześniej przygotować. Zaczną od zbierania materiału naturalnego (kamyki, patyki, listki itp.), który posłuży im do „narysowania” wzoru na kratownicy. Warto zebrać możliwie różnorodny materiał, uwzględniając rozmiar, kolor i fakturę (różnorodność materiału zastąpi nam kolory występujące na wzorze, pomoże uzyskać też najładniejszy efekt finalny). Jeśli w okolicy przedszkola nie ma możliwości pozbierania materiału naturalnego, to tę część zajęć pomijamy, a dzieci do ułożenia wzoru użyją kolorowych karteczek.
• W kolejnym kroku uczestnicy zabawy stworzą stupolową kratownicę. Mogą to zrobić za pomocą patyka, rysując ją na piasku. Mogą ułożyć ją też z patyków (alternatywnie do zadania mogą zostać wykorzystane duże arkusze papieru, na których narysujemy kratownicę).
• Następne zadanie, to odszukanie (na podstawie kodu słownego) miejsca, w którym ukryta jest kartka z instrukcją umożliwiającą ułożenie „zakodowanych obrazków”. Każdy zespół otrzyma prosty kod, który zaprowadzi go do koperty skrywającej instrukcję ułożenia wzoru na kratownicy. Kod może składać się z sekwencji informacji typu: idź dwa kroki do przodu, obróć się w prawo, idź trzy kroki do przodu, podnieś kamień do góry, wyjmij kopertę, w której znajdziesz kartkę z instrukcją. Możemy wybrać różne rodzaje instrukcji, na podstawie których powstanie obrazek (dyktando graficzne, kod zero jedynkowy, słowna instrukcja itp.). Rodzaj instrukcji należy dobrać do możliwości uczestników zabawy. W przygotowanych materiałach są trzy instrukcje, w których wzór zaszyfrowany jest za pomocą kolorowych kafelków z umieszczonymi na nich cyframi. Cyfra oznacza liczbę kolejnych pól, na których znajdzie się taki sam kolor (w naszym przypadku może być to taki sam element, na przykład mały, szary kamyk). Instrukcję będziemy czytać od góry do dołu, od lewej do prawej strony. Po ułożeniu elementów powstaną następujące obrazki: góry, morze, las.

• Dzieci ułożą wzór na podstawie podanych na kartce informacji. Obok umieszczą obrazki odszukane w ramach drugiej wskazówki. W tym momencie nie powinny mieć już problemu z ustaleniem miejsca, które zostało wybrane przez naszego bohatera na wycieczkę. Każdy zespół opowie o obrazku, który ułożył.
• Nauczyciel opowiada dzieciom, że często z wakacyjnych wyjazdów przywozimy różne pamiątki. My również poszukamy pamiątek… tylko nasze będą musiały spełniać określone warunki. Każdy zespół otrzyma wytłaczankę po jajkach (nową, nieużywaną). W poszczególnych przegródkach zostaną umieszczone małe karteczki z informacjami określającymi kolor, wielkość, fakturę. Dzieci szukają przedmiotów, które spełniają warunki umieszczone na karteczkach. Zebrane przedmioty umieszczają w odpowiednich przegródkach. Przedmioty powinny być na tyle małe, żeby zmieściły się do wytłaczanek, na przykład: kamyczki, trawki, listki.
• Zajęcia zakończą się podsumowaniem zabawy, wymianą doświadczeń.

Nie zawsze pogoda dopisuje na tyle, żeby większą część dnia spędzać na dworze. Warto zaproponować wtedy przedszkolakom aktywności, które będą dla nich atrakcyjne, a jednocześnie niezbyt skomplikowane czy kłopotliwe dla nauczyciela w przygotowaniu.

Decydując się na zabawy w przedszkolnej sali, możemy przygotować zestaw propozycji aktywności, które dzieci będą wybierać dowolnie, kierując się ich tematyką i poziomem trudności. Warto skupić się na aktywnościach przeznaczonych do pracy w parach lub kilkuosobowych zespołach. Zanim przejdziemy do jednej z poniższych zabaw warto zaproponować dzieciom zespołowe zbudowanie jak najwyższej wieży. Do jej zbudowania przygotujmy różnorodny materiał: kubki, klocki, rolki po papierze toaletowym, niewielkie pudełka. Im większa różnorodność wykorzystywanych elementów, tym więcej pozytywnego kombinowania, analizowania różnych opcji, myślenia przestrzennego i… dobrej zabawy. Zanim dzieci zaczną budować wieżę, umówcie się na liczbę dozwolonych prób, tak żeby pierwsze przewrócenie wieży było dla dzieci cennym doświadczeniem i punktem wyjścia do stworzenia stabilniejszej konstrukcji, a nie końcem zabawy.

• Budujemy wieżę z dwóch kubków. Zadanie można wykonać w mniejszych lub większych zespołach. Każdy zespół otrzymuje kubki w dwóch kolorach na przykład niebieskie i żółte. Zabawa polega na zbudowaniu jak największej liczby wież składających się tylko z dwóch kubków: jednego niebieskiego i jednego żółtego przy założeniu, że każda ze zbudowanych wież musi być inna. Po wykonaniu zadania zespoły policzą, ile wież udało im się zbudować. Następnie sprawdzą, które wieże w poszczególnych zespołach się powtarzają, a które są inne. Zadanie można wykonać też z wykorzystaniem trzech kubków (liczba kombinacji będzie zdecydowanie większa).

• Lustrzane wieże. Zadanie wykonujemy w parach. Dzieci siadają naprzeciwko siebie, jedno dziecko będzie lustrzanym odbiciem drugiego. Jedno z dzieci buduje wieżę z kolorowych kubków, drugie buduje wieżę w taki sposób, żeby powstało lustrzane odbicie. Następnie dzieci zamieniają się rolami i powtarzają zabawę.
• „Bystre oczko z kolorowymi kubkami”. Do zorganizowania zabawy potrzebne nam będą kubki w kilku kolorach. Ustawiamy je w dowolnej kompozycji (płaskiej lub przestrzennej), a następnie prosimy dzieci o zasłonięcie oczu dłonią. Minimalnie zmieniamy układ kubków w naszej kompozycji. Prosimy dzieci o zlokalizowanie zmian i poprawienie w taki sposób, żeby wrócić do bazowego ustawienia.
• Budujemy wieżę z kolorystycznym kodem. Zaproponowana zabawa bazuje na bardzo lubianej przez dzieci aktywności, w której budują na podstawie narysowanego wzoru wieżę z kolorowych kubków. W omawianej wersji ćwiczenie rozbudowane jest o odczytywanie kolorowego szyfru. Na górze kartki znajduje się informacja o zamianie kolorów, co oznacza, że kolory kubków znajdujących się na wzorze w wersji zbudowanej muszą zostać zamienione odpowiednimi, wskazanymi w legendzie barwami.

• Wycieczka do zoo. Zabawę zaczynamy od zaprezentowania przedszkolakom ilustracji przedstawiających różne zwierzęta. Wspólnie z dziećmi ustalamy gesty, jakie będziemy wykonywać po pokazaniu poszczególnych zwierząt. Pokazujemy też dzieciom zielone i czerwone koło. Będą oznaczać początek i koniec kodu. Poza kołami prezentujemy też symbole ze strzałkami. Będą wskazywały, w którym kierunku powinniśmy zrobić jeden krok. Układamy kod składający się z różnych symboli: ilustracji zwierząt i strzałek. Pamiętajmy o umieszczeniu na początku kodu zielonego koła, a na końcu czerwonego. Wspólnie z dziećmi, na umówiony sygnał odtwarzamy czynności umieszczone w kodzie. W dalszej części zabawy rozdajemy dzieciom puste kartki i materiały plastyczne. Każde dziecko zaprojektuje swój własny symbol i określi jego znaczenie. Wytłumaczy kolegom i koleżankom, co dokładnie należy zrobić w momencie odczytywania przygotowanego symbolu. Z wszystkich przygotowanych przez dzieci symboli układamy jeden długi kod, a następnie odczytujemy go i wykonujemy przypisane do poszczególnych symboli działania.

Niezależnie od tego, czy szukamy aktywności plenerowych, czy realizowanych w przedszkolnych salach – warto uwzględnić włączenie do nich elementów kodowania. „Zakodowane” zabawy będą dla dzieci ciekawym uzupełnieniem innych proponowanych aktywności. Mogą stać się też pierwszym przystankiem w drodze do rozwijania umiejętności programistycznych.