Próba rozmowy z nastolatkiem na temat czegoś, co wywołuje w nim silne, a zwłaszcza negatywne emocje, kończy się bardzo często awanturą. Mamy skłonność do myślenia o tym w kategoriach naszych wychowawczych porażek albo celowej niechęci i buntu nastolatków. Najnowsze odkrycia dotyczące neurorozwoju wskazują jednak inny, niezależny od nas powód. Są nim gwałtowne zmiany, jakie zachodzą w mózgach nastolatków, wpływające na sposób widzenia i opisywania świata.

Ponieważ mózgi dorosłych działają inaczej, często mamy wrażenie, że nastolatek mówi o czymś, co nie jest tematem rozmowy, odpowiada na pytania, których nie zadajemy i złości się o coś, czego wcale nie mówimy. Takie rozmowy prowadzą do frustracji i rzadko kończą się porozumieniem. Neurobiologia wyjaśnia mechanizmy tych niepowodzeń i choć niekoniecznie ułatwia komunikację, pozwala oswajać emocje, które jej towarzyszą. A to często wystarcza, żeby uniknąć poważnych konfliktów.

W procesie wychowania, edukacji, w relacjach rodzinnych czy zawodowych możemy znaleźć wiele przykładów komunikacji, które niestety nie zbliżają, nie inspirują i nie motywują. Większość z nas, obecnie dorosłych, doświadczała w swoim życiu różnych form komunikacji, ograniczonych barierami. Nawet dzisiaj, gdy jesteśmy oceniani, pouczani czy krytykowani przez przełożonego, kolegę z pracy czy kogoś z rodziny, czujemy co najmniej dyskomfort. Niestety takie formy przekładają się na relacje z dzieckiem, nastolatkiem czy uczniem. „Powinieneś to zrobić tak”, „musisz się wziąć w garść”, „nie wstyd ci?”, „a dlaczego nie piątka?” – to tylko przykłady zwrotów demotywujących.

Dlatego warto dowiedzieć się, jakie bariery stosujemy w życiu najczęściej i jakich zwrotów unikać. W ich przezwyciężaniu pomogą założenia Dialogu Motywującego, czyli sposobu na dobre relacje, budowanie więzi i wzajemnego zrozumienia. Podczas wykładu omówione zostaną kwestie budowania relacji opartej na podejściu humanistycznym, a także zasady Dialogu Motywującego oraz sposoby i techniki rozmowy motywującej, które z powodzeniem możesz wykorzystać w rozmowie z nastolatkiem.

Z perspektywy moich doświadczeń w pracy z młodzieżą zauważyłem, że do ośrodka terapeutycznego trafiają często młode osoby, których rodzice przejawiają jedną z dwóch postaw. Pierwsza – kiedy rodzic nie stawia dziecku żadnych wymagań i realizuje „kumpelski” model wychowawczy w myśl przekonania: „ja doświadczyłem twardej ręki i nic dobrego z tego nie wynikło”. Druga – to właśnie „twarda ręka” – wysokie wymagania i surowa dyscyplina – życie nikogo nie rozpieszcza, trzeba być twardym i zaradnym, a rolą rodzica jest „zahartowanie” dziecka. Obie postawy mogą przeszkadzać w komunikacji z dzieckiem i przysporzyć poważnych problemów w przyszłości.

Dotyczy to zwłaszcza interwencji i reakcji rodziców na sytuacje, gdy dziecko przejawia zachowania ryzykowne (używa środków psychoaktywnych, godzinami przesiaduje w Internecie, samookalecza się etc.). Zdezorientowani, często przerażeni rodzice przymykaja oko na to wszystko, albo też wysyłają dziecko do ośrodka na przymusowe leczenie gdy nie ma takiej potrzeby. Wykład pomoże w znalezieniu kompromisu, „złotego środka”, kiedy rodzice wspólnie z dzieckiem analizują jego sytuację i wypracowują konstruktywny plan rozwiązania trudnej sytuacji, w jakiej się znalazło.

Początek dojrzewania oraz cały okres dorastania u większości nastolatków wywołuje skrępowanie, zawstydzenie i niepewność. Zmienia się fizycznie ich ciało, kształtuje tożsamość seksualna i płciowa, pojawia się potrzeba budowania relacji i intymności. Czują się zagubieni wobec braku dostępu do informacji na temat dojrzewania.

Wielu opiekunów nie wie, w jaki sposób przekazywać swoim dzieciom wiedzę zarówno o elementach rozwoju psychoseksualnego, jak też o otaczającym świecie. Z tego powodu owa wiedza przekazywana jest zbyt rzadko i szczątkowo, za to pełno w niej zakazów i oceniania. Podczas wykładu usłyszysz o wytycznych WHO dotyczących wieku, w jakim należy rozmawiać z nastolatkiem o dojrzewaniu, a także postawach i zachowaniach, jakie warto w nim wzmacniać. Dowiesz się, jakim językiem warto się posługiwać podczas takich rozmów. Przedstawię także propozycje rozmów dotyczących pornografii czy zagrożeń czyhających w Internecie (np. sexting, grooming etc.).

Riposta „OK Boomer” jest lekceważącym zwrotem kierowanym pod adresem osób starszych w sytuacji, gdy nastolatek jest zażenowany wypowiedzią dorosłego. Zwrot ten jest manifestacją kulturowego pęknięcia międzypokoleniowego i uważany za właściwą odpowiedź, z właściwą (symetryczną) dozą lekceważenia wobec lekceważących. Mianem boomera określa się osoby, które cechuje dogmatyzm i sztywność poglądów, ale przede wszystkim poczucie wyższości wobec młodszych, arogancja oraz niechęć do uznania i zaakceptowania u innych prawa do wyrażania własnych poglądów. Taka postawa nie przystaje do obrazu „pozytywnego dorosłego”, który posiada cechy sprzyjające tworzeniu relacji godnościowych (niefolwarcznych) i budowaniu dobrej przestrzeni dialogu z nastolatkiem.

Truizmem jest tu stwierdzenie, że dobre relacje z dzieckiem są najskuteczniejszym czynnikiem chroniącym przed zachowaniami ryzykownymi. Szkoła jest jednym z tych kluczowych miejsc, w którym dzieci realizują ważne potrzeby rozwojowe. W jaki sposób możemy zbudować szkołę marzeń wolną od relacji folwarcznych, w której pracują „pozytywni nauczyciele”?